YATIRIM İNDİRİMİ
193 Sayılı Gelir Vergisi kanununun 36’ıncı maddesinden sonra gelmek üzere altı ek madde ile düzenlenmiş olan Yatırım İndirimi İstisnası 4842 sayılı kanunla yapılan değişiklikle yeniden düzenlenmiştir.
Yeniden düzenlenen Yatırım İndirimi İstisnası, Gelir Vergisi Kanununun 19’uncu maddesine konularak 24.04.2003 Tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir. Ancak 24.04.2003 Tarihinden önce yapılan müracaatlara istinaden teşvik belgesine bağlanmış yatırımlara konu iktisadi kıymetler yatırım teşvik belgesindeki koşullar çerçevesinde Yatırım İndirimi İstisnasından yararlanacaklardır. Gelir Vergisi Kanununun 19’uncu maddesinde yeniden düzenlenen Yatırım İndirimi Uygulamasında, teşvik belgesi alma zorunluluğu kaldırılmış, bölge ve sektör ayrımına dayalı farklı Yatırım İndirimi Oranı uygulamasına son verilmiş ve daha önce %40 - %60 - %100 ve %200 oranlı Yatırım İndirimi; %40 olarak tek oran şeklinde belirlenmiştir.
Ayrıca, Yatırım İndirimi İstisnasından yararlanan kazançlar üzerinden yapılan %19,8 oranındaki Gelir Vergisi Tevkif atı kaldırılmıştır. Kar’ın dağıtımı aşamasında ise kar dağıtımından dolayı %10 Gelir Vergisi Tevkif atına tabi tutulması kar dağıtımının olmaması halinde ise Gelir Vergisi Tevkif atının yapılmayacağı gerekmektedir.
24.04.2003 Tarihinden önce yürürlükte bulunan Yatırım İndirimi İstisnası hükümlerinin uygulamasına yönelik düzenleme ise 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanununun Geçici 61’inci maddesinde yapılmıştır.
Geçici 61’inci maddede yer alan düzenlemeye göre ise 24.04.2003 tarihine kadar teşvik belgesi almak üzere müracaatta bulunmuş olan mükelleflerin , bu yatırımlarını 24.04.2003 Tarihinden önce geçerli olan hükümler çerçevesinde tamamlayabilmelerine ve daha önceki dönemlerde hak kazandıkları ancak ilgili yıllarda kazançlarının yetersiz olması dolayısıyla indiremedikleri yatırım indirimi istisna tutarlarını kullanabilmelerine olanak sağlamaya dönüktür.
24.04.2003 Tarihinden itibaren yapılacak müracaatlara ilişkin olarak düzenlenecek teşvik belgeleri kapsamında yapılacak yatırımlara konu iktisadi kıymetler yeni hükümler çerçevesinde yatırım indirimi istisnasından yararlanacaktır.
Gelir vergisi kanununun Geçici 61’inci maddesinde yapılan düzenlemede, isteyen mükelleflere, 24.04.2003 tarihinden önce yapılan müracaatlara istinaden düzenlenen Yatırım Teşvik belgeleri kapsamında bu tarihten sonraki yaptıkları harcamaları için Yatırım İndirimi İstisnasından yeni hükümler çerçevesinde yararlanabilmelerine imkan tanınmıştır.
Bunun için gelir vergisi kanununun 19’uncu maddesinin yürürlüğe girdiği tarihten sonraki ilk geçici vergilendirme dönemine ilişkin beyannamenin verileceği tarihe kadar mükellefin bağlı bulunduğu vergi dairesine bir dilekçe ile yeni hükümler çerçevesinde Yatırım İndirimi İstisnasından faydalanmak istediğini beyan etmesi gerekiyordu.
4842 Sayılı kanunla Gelir Vergisi Kanununun 19’uncu maddesi ile yürürlüğe giren vergi sistemimizdeki Yatırım İndirimi İstisnası müessesesi;
Dar mükellefiyete tabi olanlar dahil ticari ve zirai kazançları bilanço esasına göre tespit edilen (Adi Ortaklıklar Kolektif ve Adi Komandit Şirketler ile Kurumlar Vergisi Mükellefleri dahil) vergiye tabi mükellefler faaliyetlerinde kullanmak üzere satın aldıkları veya imal ettikleri amortismana tabi iktisadi kıymetlerin maliyet bedellerinin %40’ını vergi matrahlarının tespitinde ilgili kazançlarından yatırım indirimi istisnası olarak indirim konusu yaparlar.
-Yatırım İndirimi İstisnası, Bilanço esasına göre tespit edilen ticari ve zirai kazançlara uygulanır. Diğer bir ifade ile İşletme hesabı Esası , Zirai İşletme Hesabı Esası ve basit usulde tespit edilen ticari veya zirai kazanca Yatırım İndirimi İstisnası uygulanması mümkün değildir. Mükelleflerin Bilanço esasına göre tespit edilen birden fazla şahsi işletmesi varsa Yatırım İndirimi İstisnası ticari kazançların toplamına uygulanacaktır. Ancak, Bilanço esasına göre tespit edilen hem ticari hem de zirai işletmesi olan bir mükellefin ticari faaliyeti ile ilgili olarak yaptığı yatırımdan dolayı hak kazandığı Yatırım İndirimi İstisnasının zirai faaliyetinden sağladığı kazançtan indirmesi söz konusu değildir.
-Yatırım İndirimi İstisnası uygulaması açısından adi şirketler ile kollektif ve adi komandit şirketler bağımsız birer ünite olarak kabul edilmişlerdir. Bu nedenle bunların yaptıkları yatırımlara ait indirim ortaklığın bünyesi içinde kalacak ve dolayısıyla ortaklar hisselerine isabet eden indirim tutarlarını, vermiş oldukları yıllık beyannamelerinde yalnızca bu ortaklıktan elde etmiş oldukları ticari kazançlarına uygulayabilecektir.
-Deneme üretimi maliyetleri ve malzeme bedelleri amortismana tabi iktisadi kıymet niteliğinde değerlendirilemeyeceğinden Yatırım İndirimine konu edilemez.
-Yatırım İndirimi Uygulamasına Yatırımın konusunu oluşturan aktif değerlere ilişkin harcamaların yapıldığı takvim yılından itibaren başlanır ve indirimden yararlanılacak tutara ulaşıncaya kadar devam eder.
-Yurtdışından sağlanacak yatırım mallarına ait harcamalara ilişkin Yatırım İndirimi kat-i ithalleri yapılıp gümrükten çekilerek işletmenin aktifindeki bir hesaba alındığı tarihte uygulanacaktır.
-Yatırım indirimi istisnası hesaplanmayacak iktisadi kıymetler
-Bedeli 2003 yılı için 5 milyar TL’den 2004 yılı için 6 milyar TL’den,2005 yılı için 10.000YTL’den az olan iktisadi kıymetler.
(İktisadi ve Teknik bakımdan bütünlük arz eden iktisadi kıymetler haddin aşılıp aşılmadığının tespitinde bir bütün olarak dikkate alınır)
-Gayri maddi haklar ve ekonomik ömrü 5 yıldan daha kısa olan özel maliyetler.
-Mal ve Hizmet üretimi ile doğrudan ilgili olmayan alet,edevat, mefruşat ve büro demirbaşları.
-Satın alma sureti ile iktisap edilen veya inşa edilen binalar ve mal ve hizmet üretim yerinin bulunduğu mekan dışında inşa edilen idare binaları.
(Bina harcamalarının yatırım indirimine konu edilebilmesi için mal ve hizmet üretim yeri olarak kullanılmak üzere inşa edilmiş olması şartı aranmaktadır.)
-Binek otomobili ve benzeri kara taşıtları, yat, kotra v.b. motorlu deniz araçları ile uçak ve helikopter gibi hava taşıtları (İşletmenin esas faaliyet konusu ile ilgili olanlar hariç)
-İktisadi kıymetin yurtiçinde yurtdışında daha önce kullanılmış olması.
( Yüzer havuzlar ve 12 yaşından küçük gemiler hariç)
-Bedelsiz olarak iktisap edilen iktisadi kıymetler
-Arazi ve Arsalar
-Yurtdışındaki yatırımlarda kullanılmak üzere alınan iktisadi kıymetler.
-Leasenig yolu ile elde edilen amortismana tabi iktisadi kıymetler.
Gelir Vergisi Kanununun 19’uncu maddesinin 5’inci fıkrasında “Yatırım İndirimi İstisnasına konu iktisadi kıymetleri aktife alındıkları tarihten itibaren iki yıl içinde elden çıkaran mükellefler, bu iktisadi kıymetle ilgili olarak Yatırım İndirimi İstisnası uygulama hakkını kaybederler. Bu durumda daha önce yararlanılan Yatırım İndirimi İstisnası için herhangi bir işlem yapılmaz. “ hükmü yer almaktadır.
Buna göre Yatırım İndirimi İstisnasına konu iktisadi kıymetlerin iki yıldan önce elden çıkarılması halinde yararlanılamayan istisna tutarı yatırım indirimine tabi olmayacaktır. Söz konusu iktisadi kıymetlerin iki yıldan sonra elden çıkarılması halinde, satan veya devreden, yararlanılmayan istisna tutarından satıştan sonra da yararlanmaya devam edecektir.
Yatırım İndiriminden kısmen faydalanılmış veya hiç faydalanılmamış aktif değerleri satın alanların veya devralanların istisnadan yararlanması mümkün değildir.
İnşaatı devam eden binaların satın ve devir alınmasından sonra yapılan harcamalara bina( mal ve hizmet üretimi için yapılanlar) yatırımları için gerekli koşulların sağlanması halinde satın veya devir alanlarca yatırım indirimi istisnası uygulanacaktır.
Enflasyon düzeltmesinin uygulandığı yıllarda düzeltilmiş değer üzerinden yatırım indirimi hesaplanması sadece Gelir Vergisi kanununun 19’uncu maddesi kapsamında yararlanılan yatırım indirimi açısından geçerlidir. Geçici 61 veya 65’inci maddeler gereğince tercihlerini değiştirmeyen mükellefler Yatırım İndirimi İstisnası tutarının tespitinde enflasyon düzeltmesi uygulaması sonucu yatırım indiriminden yararlanan iktisadi kıymetlerle ilgili olarak oluşan düzeltme farkını dikkate alamazlar.
Vahap ADIYAMAN
Yeminli Mali Müşavir